ZDANIA PROSTE - SZYK WYRAZÓW:

Zdanie orzekające:

W zdaniu oznajmującym czasownik w formie osobowej występuje zawsze na drugim miejscu, niezależnie od tego, jaka część zdania go poprzedza. - mam tu na myśli część zdania, a nie pojedyńcze wyrazy. Podmiot może występować na pierwszym miejscu, bezpośrednio przed osobową częścią orzeczenia - jest to w takim przypadku zdanie w szyku prostym :

  • Wir fahren heute nach Berlin.
  • Wir sind heute nach Berlin gefahren.
lub bezpośrednio po czasowniku - jest to tz. szyk przestawny:
  • Heute fahren wir nach Berlin.
  • Nach Berlin fahren wir heute.
  • Nach Berlin sind wir heute gefahren.
Wyrazy na pierwszym miejscu w zdaniu o szyku przestawnym to ta część zadania, którą chcemy szczególnie podkreślić.

Miejsca pozostałych wyrazów w zdaniu:

Często problemem w przypadku osób uczących się języka niemieckiego jest określenie miejsca pozostałych wyrazów w zdaniu. Na szczęście istnieje kilka zasad, które pomagają w poprawnym budowaniu zdań, choć należy pamiętać, że i tu istnieje wiele wyjątków także trudno jest tu mówić o jakiś ścisłych regułach.

  • dopełnienie w postaci rzeczownika w celowniku stoi przed tym w bierniku.:
    • Der Mann erzählt dem Kind eine Geschichte.
  • dopełnienie w formie zaimka osobowego stoi przed dopełnieniem w formie rzeczownika.
    • Der Mann erzählt sie dem Kind.
  • zaimek w bierniku stoi przed zaimkiem w celowniku.
    • Der Mann erzählt sie ihm.
  • oto zwyczajowa kolejność okoliczników w zdaniu:
    • okolicznik czasu 1.)
    • okolicznik przyczyny 2.)
    • okolicznik sposobu 3.)
    • okolicznik miejsca 4.)
    • okolicznik celu 5.)

      Mark soll 1.) heute Abend 2.) wegen der Krankheit 4.) zu Hause bleiben.
      Meine Freundin muss 1.)heute noch 3.)schnell 4.)ins Krankenhaus 5.)zur Therapie fahren

[ zdanie 1.1 - zdanie 1.2 - zdanie 1.3 - zdanie 1.4 ]


Zdania z zaprzeczeniem:

Nein, nicht lub kein, keine - to podstawowe przeczenia posiadające różne funkcję jak i zastosowanie.

Zaprzeczenie Nein jest wyrazem samodzielnym i może zastąpić całe zdanie przeczące, np.:
  • Gehst du schon? - Nein.
Nein - występuje często przed zdaniem przeczącym, będąc dodatkowym elementem wzmacniającym
zaprzeczenie zawarte w zdaniu, np.:
  • Gehst du? - Nein, ich gehe nicht.
Nicht zaprzecza:
Zaimka kein, keine używa się dla zaprzeczenia rzeczownika wstępującego z rodzajnikiem nieokreślonym:
  • Dort steht ein Haus. - Dort steht kein Haus.
  • Ich habe einen neuen Wagen. - Ich habe keinen neuen Wagen.
Zaimek nieokreślony kein odmienia się w liczbie pojedynczej tak, jak rodzajnik nieokreślony, a w liczbie mnogiej otrzymuje końcówki rodzajnika określonego:

 SingularPlural
Gesch.f. - dien. - dasm. - derdie
N
keine Fraukein Problemkein Mannkeine Männer
G
keiner Fraukeines Problemskeines Manneskeiner Männer
D
keiner Fraukeinem Problemkeinem Mannkeinen Männern
A
keine Fraukein Problemkeinen Mannkeine Männer

[ zdanie 2.1 - zdanie 2.2 - zdanie 2.3 - zdanie 2.4 ]

Zdania pytające:

W języku niemieckim występują trzy sposoby tworzenia zdań pytających:
W zdaniach pytających, w których czasownik występuje na pierwszym miejscu pytamy o rozstrzygnięcie :
  • Kaufst du endlich den Wagen? - Ja, ich kaufe ihn schon morgen.
  • Bleiben Sie jetzt bei uns? - Nein, ich muss ins Geschäft gehen.
  • Warst du noch nicht im Supermarkt? - Doch, ich war dort schon zweimal.
Zdania pytające zaczynające się od zaimka pytającego stosujemy, jeśli chcemy zapytać o szczegóły:
  • Was lesen Sie gerade?
  • Wem schreibst du den Brief?
  • Wohin reisen Sie am Sonntag aus?
  • Wann möchten Sie nach Bern fahren?
  • Wessen Film hast du gesehen?
Jeśli chcemy pytać o osoby, [ wyjątek pytania: wer?, wem?, wen? ], używamy przyimka z zaimkiem pytającym :
  • Bei wem wohnen Sie?
  • Von wem träumen Sie den ganzen Tag?
  • Nach wem fragt der Vater?
  • An wen denkst du so lange?
  • Mit welchem Verwandten triffst du dich heute?
Jeżeli pytamy o rzeczy, wówczas stosujemy specjalne złożenie: wo/r/ +odpowiedni przyimek:

[ Spójnik -r- występuje by rozdzielić dwie samogłoski ]

  • Worüber spricht der Lehrer?
  • Wovon spricht er überhaupt?
  • Wofür interessieren Sie sich besonders?
  • Wonach fragt der Lehrer die Schüler?
  • Woran hast du vor einer Weile gedacht?

[ zdanie 3.1 - zdanie 3.2 - zdanie 3.3 - zdanie 3.4 ]

ZDANIA ZŁOŻONE - SZYK WYRAZÓW

  • bezspójnikowe

    • Die Schule ist aus, die Kinder haben frei.

  • ze spójnikami, po których występuje szyk prosty:

    • und - Er hatte einen Unfall und er muss jetzt im Krankenhaus liegen.
    • aber - Ich habe schwer gearbeitet, aber ich bin nicht müde.
    • denn - Wir müssen sich beeilen, denn wir verpassen den Zug.
    • oder - Wir fahren mit dem Bus, oder wir fliegen mit dem Flugzeug.
    • sondern - Monika frühstückt niemals, sondern sie nimmt immer das Essen mit.

  • ze spójnikami wymagającymi szyku przestawnego:

    • dann - Zuerst bestellen Sie die Ware, dann bekommen Sie sie in 3 Tagen.
    • deshalb/darum/deswegen - Ich habe Kopfschmerzen, deshalb gehe ich zum Arzt.
    • außerdem - Meine Freundin ist sehr hübsch, außerdem ist sie auch sehr klug.
    • trotzdem - In dieser Woche war es sehr kalt, trotzdem ist Eva nach Frankreich gefahren.
    • sonst - Begleichen Sie bitte Ihre Schulden, sonst verlieren Sie Ihre Wohnung.

[ zdanie 4.1 - zdanie 4.2 - zdanie 4.3 ]


Zdania poboczne:

Zdanie poboczne może występować przed zdaniem głównym, pomiędzy jego członami lub po nim. Cechą charakterystyczną zdań pobocznych jest szyk wyrazów: bezpośrednio po spójniku występuje podmiot (w większości wypadków), natomiast orzeczenie znajduje się na końcu zdania. Jeśli orzeczenie składa się z kilku wyrazów, na końcu zdania występuje jego odmienna część.
  • Das Resultat beweist, dass die ganze Rechnung falsch ist.
  • Da du immer wieder lügst, traue ich dir schon nicht.
  • Die Welt, die schon so alt ist, kann noch immer überraschen.

Zdania dopełnieniowe i pytające zależne:

Zdanie dopełnieniowe to
zdanie poboczne. Zdania dopełnieniowe zaczynają się najczęściej od spójnika dass - przy treści oznajmującej, natomiast: ob, wann, warum, wohin, wo itd. - w zdaniach pytających.:
  • Das Resultat beweist, dass die ganze Rechnung falsch ist.
  • Uwe und Klaus fragten uns, ob wir heute Abend tanzen gehen.
  • Sag mal bitte, wann die Berliner Mauer gefallen ist?
  • Ich möchte wissen, warum sie nie rechtzeitig kommen kann?

[ zdanie 5.1 - zdanie 5.2 ]

Zdanie okolicznikowe przyczyny:

Zdania okolicznikowe przyczyny zaczynają się od spójników "weil" lub "da" (ponieważ) i odpowiadają na pytania: warum?, weshalb?, aus welchem Grund? (z jakiego powodu?) to także
zdania poboczne. Zdania zaczynające się od "da" występują przeważnie jako pierwsze tj. przed zdaniem głównym.
  • Ich traue dir schon nicht, weil du immer wieder lügst.
  • Da du immer wieder lügst, traue ich dir schon nicht.
Zdaniami przyczynowymi są również zdania z "denn" (bo, ponieważ), lecz występuje w nich szyk prosty.
  • Ich traue dir schon nicht, denn du lügst immer wieder.

[ zdanie 6.1 - zdanie 6.2 - zdanie 6.3 ]

Zdanie warunkowe

Zdanie warunkowe jest
zdaniem pobocznym. Pytając o zdania warunkowe używamy zapytań:
  • unter welcher Bedingung?
  • in welchem Fall?
  • wann?.
Jest ono wprowadzane poprzez spójnik "wenn" lub bezpośrednio (wtedy zdanie zaczyna się od czasownika), np:
  • Wenn ich alle Rückstände nachhole, gehe ich endlich spielen.
  • Hat er sich verspätet, muss er sich jetzt entschuldigen.
  • Was machen Sie, wenn Sie nichts verstehen.
Zdanie warunkowe może być również wprowadzane spójnikiem "falls", lub za pomocą czasownika "sollen" w trybie przypuszczającym, który występuje na początku zdania, np.:
  • Falls ich die Prüfung bestehe, bekomme ich ein neues Auto.
  • Solltest du durchfallen, kannst du die Prüfung wiederholen.

[ zdanie 7.1 - zdanie 7.2 - zdanie 7.3 ]

Zdanie okolicznikowe czasu

Zdania okolicznikowe czasu to
zdania poboczne. W zdaniach takich orzeczenie - czasownik występuje na końcu zdania. W zdaniach czasowych należy zwracać baczną uwagę na relacje czasowe dwóch zdań połączonych spójnikiem, aby uniknąć błędów wynikających z błędnego zastosowania czasów w tych zdaniach. Zdaniach czasowe są wprowadzane za pomocą następujących spójników.:

  • als, wenn
  • während
  • seitdem
  • bevor/ehe
  • nachdem
  • sooft
  • solange
  • sobald
  • bis

- zdanie 8.1 - zdanie 8.2 -

Zdania czasowe ze spójnikami - "als, wenn":

Spójniki als i wenn mają w tłumaczeniu takie samo znaczenie, jednak są używane w różnych sytuacjach. Spójnika als używa się dla czynności jednorazowych w przeszłości natomiast w pozostałych wypadkach - wenn np.:
  • Wenn ich sie besuche, gebe ich ihr eine Rose.
  • Immer wenn meine Freunde frei hatten, machten sie Ausflüge.
  • Als ich gestern in Rom war, traf ich dort meine alten Bekannten.

[ zdanie 9.1 - zdanie 9.2 ]

Zdania czasowe ze spójnikami - "während, bevor, seitdem, bis, sobald, solange, sooft":

  • Zdania czasowe z während wyrażają dwie czynności równoczesne, występujące w tym samym czasie, np.:

    • Während ich meine Zeitung lese, sieht meine Frau immer fern.
    • Während mein Bruder die Hausaufgaben machte, half ich ihm dabei.

  • Zdania czasowe ze spójnikiem bevor (ehe) wyrażają czynność późniejszą w stosunku do zdania głównego, np.:

    • Er wäscht sich immer gründlich, bevor er ins Bett geht.
    • Ehe wir ins Kino gingen, schlossen wir die Wohnung.

  • Zdania czasowe ze spójnikiem seitdem (seit) wyrażają przeważnie czynności równoczesne, choć nie tylko: np.:

    • Seitdem du die Zigaretten rauchst, fühlst du dich ganz schlecht.
    • Ich bekomme kein Geld, seitdem ich hier arbeite.

    • Seitdem er so viel Geld verdient, hat er schon einige teure Autos gekauft.

  • W zdaniach czasowych ze spójnikami: bis, sobald, solange i sooft zastosowanie czasów w zdaniu głównym i pobocznym zależą od treści wyrażonych w tych zadaniach np.:

    • Sobald du deine Kleider bügelst, kannst du gehen.
    • Solange ich das Geld hatte, war es alles in Ordnung.
    • Er wird spielen, bis er alles verspielt.
    • Sooft ich etwas lese, schlafe ich sofort ein.

[ zdanie 10.1 - zdanie 10.2 zdanie 10.2 ]

Zdanie czasowe z NACHDEM

Zdania okolicznikowe czasu z nachdem
zdaniami pobocznymi, w których występuje następstwo czasów, tzn. jeżeli zdanie podrzędne użyte jest w czasie przeszłym Perfekt, to w zdaniu głównym występuje Präsens lub (rzadziej) Futur I, np.:
  • Ich putze mir meine Zähne, nachdem ich mein Abendbrot gegessen habe.
  • Nachdem ich mein Abendbrot gegessen habe, putze ich mir meine Zähne.
Jeśli zdanie okolicznikowe czasu z nachdem wyraża dwie czynności, z których obie są w czasie przeszłym, wówczas czynność wcześniejsza (zdanie z nachdem) musi być wyrażona w czasie zaprzeszłym Plusquamperfekt, a zdanie główne w czasie przeszłym Imperfekt lub (rzadziej) w Perfekt, np.:
  • Nachdem er seine Eltern besucht hatte, verließ er die Stadt.
  • Er begrüßte uns alle herzlich, nachdem er zu uns gekommen war.
Czynność wcześniejsza Czynność późniejsza
Perfekt Präsens (lub Futur I)
Plusquamperfekt Imperfekt (lub Perfekt)

[ zdanie 11.1 - zdanie 11.2 zdanie 11.2 ]