Czasownik jest częścią mowy określającą czynność lub stan, odmieniającą się według: osób, liczb, czasów, trybów i stron. Czasowniki dzielą się na samodzielne i posiłkowe.

W języku niemieckim zaimek osobowy oraz czasownik występują razem i stanowią nieodzowną część zdania .:
... ich zeichne , ihr kauft , wir fahren ....

ODMIANA CZASOWNIKA


Odmiana regularna czasownika przez osoby w czasie teraźniejszym:

Nr.SingularPlural
1.ich sagewir sagen
2.du sagstihr sagt
3.er/sie/es sagtsie/Sie sagen

Czasowniki, których temat kończy się na -t, -d oraz na grupy spółgłosek, kończących się na -m, -n (*) otrzymują w 2 i 3 osobie liczby pojedynczej oraz w 2 osobie liczby mnogiej końcówki rozszerzone o głoskę: -e-.

Nr.SingularPlural
1.ich arbeitewir arbeiten
2.du arbeitestihr arbeitet
3.er/sie/es arbeitetsie/Sie arbeiten


(*) Uwaga: Zasada ta nie obowiązuję, jeżeli litery ..m.. lub ..n.. poprzedza litera ..l.. lub ..r.. np. lerne, lernst ..., filme - filmst ...

Odmiana nieregularna czasownika przez osoby w czasie teraźniejszym:

Nr.SingularPlural
1.ich treffewir treffen
2.du triffstihr trefft
3.er/sie/es trifftsie/Sie treffen

W odmianie nieregularnej często następuje zmiana samogłoski rdzennej w 2 i 3 osobie liczby pojedynczej.


TABELE:

[ : Odmiana czasowników posiłkowych : ] [ : Formy podstawowe czasowników mocnych/nieregularnych : ]

[ czasownik 1.1 - czasownik 1.2 - czasownik 1.3 - czasownik 1.4 - czasownik 1.5 ]

RODZAJE CZASOWNIKÓW

Czasowniki zwrotne

Czasowniki zwrotne występują wraz z zaimkiem zwrotnym "sich", którego znaczenie jest takie samo jak w j. polskim - się , sobie. Zaimki zwrotne odmieniają się występując w Celowniku oraz Bierniku.

Uwaga:

Nie wszystkie czasowniki z języka polskiego są zwrotne w języku niemieckim i odwrotnie np.:

lernen - heißen - beginnen - enden - spielen / sich setzen - sich erholen - sich unterhalten


Czasownik zwrotny oraz jego zaimek:


Akkusativ / Dativ
ich wasche mich. / mir das Gesicht.
du wäschst dich. / dir das Gesicht.
er/sie/es wäscht sich. / sich das Gesicht.
wir waschen uns. / uns das Gesicht.
ihr wascht euch. / euch das Gesicht.
sie/Sie waschen sich / sich das Gesicht

inne czasowniki zwrotne
[ : tabela : ]

Uwaga na miejsce zaimka zwrotnego w zdaniu:

  • Jeden Morgen putzt sich Peter die Zähne.
  • Jeden Morgen putzt er sich die Zähne. (*)

(*) Tylko gdy podmiot występuję w formie zaimka osobowego.





Czasowniki modalne

W języku niemieckim występuje 6 czasowników modalnych. Wszystkie czasowniki modalne odmieniają się w sposób nieregularny.Występują one samodzielnie, częściej jednak pojawiają się razem z innym czasownikiem w bezokoliczniku tworząc orzeczenie

Czasowniki modalne oraz ich znaczenie:
  • wollen - chcieć
  • sollen - mieć powinność
  • können - móc, umieć, potrafić
  • dürfen - mieć pozwolenie, uprawnienie
  • müssen - musieć, mieć rozkaz, polecenie, obowiązek
  • mögen - móc, chcieć - 'möchten' - ich möchte - chciałbym :
    [tryb przypuszczający] wyraża życzenie w formie grzecznościowej.
    Należy pamiętać, że mögen to też pełny czasownik oznaczający - lubić
    Czasownika w znaczeniu -lubić- nie stosujemy z zdaniach z innymi czasownikami.
Przykłady:
  • Ich will am Montag ins Kino gehen.
  • Hier darf man nicht rauchen!
  • Wir müssen schnell das Haus verlassen.
  • Möchtest Du ein Glas Wein trinken?
  • ich mag gern Schwimmen. (tu jako Vollverb)
  • Sie sollten alle Freunde einladen.
  • Warum fahren Sie nicht? - Weil ich nicht darf.

TABELE:

[ : Odmiana czasowników modalnych : ] [ : Odmiana czasowników modalnych - Imperfekt : ]


Czasowniki złożone

Czasowniki złożone to w j. niemieckim, wyrazy złożone ze specjalnych przedrostków lub innych czasowników. Przedrostki często posiadając swoje własne znaczenie, zmieniają znaczenie samych czasowników. Cząstki te mogą się oddzielać lub nie. Rozdzielność w ogromnej większość wynika z rodzaju występującego przedrostka.

Czasowniki nierozdzielne

Nierozdzielnie złożone są czasowniki z przedrostkami:

be-, er-, emp-, ent-, ge-, miss-, ver-, zer-

Czasowniki te odmieniają się tak samo, jak czasowniki pojedyncze.
W imiesłowie czasu przeszłego(Partizip Perfekt) nie występuje przedrostek: ge....

  • Die Lehrerin verteilt den Schülern die Hefte.
  • Die Lehrerin hat den Schülern die Hefte verteilt.

Czasowniki rozdzielne

Przedrostki wchodzące w skład czasowników rozdzielnych:

ab-, an-, auf-, aus-, ein-, fort-, her-, hin-, nach-, statt-, teil-, vor-, weg-, zu-, züruck-, zusammen-.

Uwaga: W sytuacji pojawienia się wątpliwość należy przyjąć, że jeżeli brak jest przedrostka typowego dla czasowników nierozdzielnych to ma się doczynienia z czasownikiem rozdzielnym.

W zdaniach głównych [ ! nie pobocznych ! ], w których czasownik rozdzielny występuje w czasie teraźniejszym lub przeszłym Imperfekt oraz w trybie rozkazującym, przedrostek oddziela się od czasownika i przesuwa się na koniec zdania:

  • Warum gibst du immer so viel Geld aus?
  • Manfred machte wieder das Geschäft nicht zu.
  • Stell bitte den Schrank um!
W imiesłowie czasu przeszłego (Partizip Perfekt) przedrostek "ge.." występuje między przedrostkiem a czasownikiem. Tak samo zachowuję się "zu", jeżeli chodzi o zdania bezokolicznikowe.
  • Mein Schulkollege hat mich einfach ausgelacht.
  • Er hat mich gebeten, schnell wegzugehen.
W zdaniach pobocznych przedrostki nie oddzielają się:
  • Ich hoffe, dass sie noch heute züruckkommt.

Czasowniki złożone z dwóch czasowników

Złożenia takie do ostatniej reformy pisowni można było traktować podobnie jak czasowniki złożone z przedrostka oraz czasownika, ponieważ zachowywały się w sposób identyczny zakładając, że pierwszy czasownik porównuję się tu do funkcji przedrostka. Z tych powodów czasem można jeszcze spotkać taką formę pisowni. Obecnie jednak, już w zgodzie z zasadami nowej reformy należy pisać te czasowniki oddzielnie.
  • Ich gehe morgen früh spazieren. /spazieren gehen - spacerować/
  • Wie hast du sie kennen gelernt? /kennen lernen - poznać się/

FORMY PODSTAWOWE CZASOWNIKA

Formy podstawowe czasownika tworzą:

Bezokolicznik

Formy bezokolicznikowe to konstrukcje czasownikowe, które są nieodmienne, a więc ich forma nie zależy od osoby występującej w zdaniu, jak i innych elementów takich jak: liczba, czas oraz tryb.

Czasownik w języku niemieckim ma cztery formy bezokolicznika: Infinitiv I Aktiv, jest to podstawowa nieodmieniona ani nieprzekształcona w żaden sposób forma czasownika.:


... antworten , wechseln , zittern , verlaufen , abgeben ...


występuje:
  • po czasownikach modalnych .:

    • Hier darf man nicht rauchen.

  • po czasownikach wyrażających ruch: "gehen, kommen ..." .:

    • Warum gehst du immer so spät schlafen?
    • Meine Mutter fährt ins Ausland ausruhen.

  • po czasownikach wyrażających odczucia zmysłowe: "sehen, spüren ..." .:

    • Sie fühlt ihr Herz schlagen.
    • Er hörte die Kinder lachen.

  • po czasownikach: "lernen, lehren, bleiben, helfen, lassen, werden", .:

    • Sie lernt Klavier spielen.
    • Lassen Sie sich Ihre Haare schneiden?
    • Ich werde ihn besuchen. - Futur I

Bezokolicznik z  - "zu"

Zu - w konstrukcjach bezokolicznikowych jest cząstką wyrazową nie posiadającą własnego znaczenia - nie tłumaczona na język polski. Spełnia ona tylko funkcję gramatyczną.
  • Cząstkę tę umieszcza się bezpośrednio przed czasownikiem prostym lub nierozdzielnie złożonym.:

    • Es ist wichtig, gesund zu essen.
    • Ich habe Lust, meine alten Verwandten zu besuchen.

  • Przy czasownikach rozdzielnie złożonych "zu" występuje między przedrostkiem, a rdzeniem czasownika.:

    • Ich bitte dich, damit aufzuhören.

  • W przypadku bezokoliczników złożonych "zu" występuje przed ostatnim wyrazem.:

    • gefragt zu haben.
    • gemacht worden zu sein.
Bezokolicznik z "zu" występuje po czasownikach oraz w konstrukcjach zdaniowych nie opisanych powyżej .:
  • Er versucht mich zu belügen.
  • Es ist wichtig, gesund zu essen.
  • Ich habe Lust, meine alten Verwandten zu besuchen.
Infinitiv II Aktiv, forma bezokolicznika tworzona przez połączenie formy czasownika w Partizip II z bezokolicznikiem [ Infinitiv I ] czasownika "haben" lub "sein".:

  • Sie will ihn getroffen haben.
  • Ich muss dann wohl eingeschlafen sein.
Infinitiv I Passiv:

Infinitiv II Passiv:

  • [Zustandspassiv] - Das sollte früh gelernt gewesen sein, was später so gut gedieh.
  • [Vorgangspassiv] - In der Schule soll auch gelernt worden sein, dass Rauchen ungesund ist.

Imperfekt - Präteritum

Forma czasownika używana właściwie tylko i wyłącznie do wyrażania czasu przeszłego.

Imperfekt czasowników odmiany słabej

Czasowniki słabe tworzą Imperfekt przez dodanie do tematu bezokolicznika przyrostka ... t ... oraz końcówki odmiany czasu teraźniejszego, oprócz trzeciej osoby liczby pojedynczej, która jest identyczna jak w pierwszej osobie.

ich sagte - sag-t-e wir sagten - sag-t-en
du sagtest - sag-t-est ihr sagtet - sag-t-et
er/sie/es sagte - sag-t-e sie/Sie sagten - sag-t-en

Do czasowników o temacie zakończonym na ..t, ..d lub grupę spółgłoskową z ostatnią głoską ..m, ..n (*) dodaje się samogłoskę ..e.. przed przyrostkiem ..t.. oraz końcówkami osobowymi.

ich redete - red-e-t-e wir redeten - red-e-t-en
du redetest - red-e-t-est ihr redetet - red-e-t-et
er/sie/es redete - red-e-t-e sie/Sie redeten - red-e-t-en

(*) Uwaga: Zasada ta nie obowiązuję, jeżeli litery ..m.. lub ..n.. poprzedza litera ..l.. lub ..r.. np. lernte - ler-n-te , filmen - fil-m-te ...

Imperfekt czasowników odmiany nieregularnej

Końcówki odmiany czasowników nieregularnych w czasie Imperfekt są identyczne, jak czasowników słabych, zmienia się jednak temat czasownika.:

  • brennen - brannte: kennen - kannte, nennen - nannte, rennen - rannte, senden - sandte, sich wenden - wandte
  • dürfen - durfte: können - konnte, mögen - mochte, müssen - musste, sollen - sollte, wollen - wollte -- [ : tabela : ]
  • bringen - brachte, denken - dachte, wissen - wusste
ich brachte - brach-t-e wir brachten - brach-t-en
du brachtest - brach-t-est ihr brachtet - brach-t-et
er/sie/es brachte - brach-t-e sie/Sie brachten - brach-t-en

Imperfekt czasowników odmiany mocnej

Czasowniki mocne tworzą Imperfekt od tematu bezokolicznika, przy czym następuje wymiana samogłoski rdzennej. Ponadto dodaje się końcówki osobowe czasu teraźniejszego z wyjątkiem 1 i 3 osoby liczby pojedynczej, które nie otrzymują żadnych końcówek.:

ich pfiff - pfiff wir pfiffen - pfiff-en
du pfiffst - pfiff-st ihr pfifft - pfiff-t
er/sie/es pfiff - pfiff sie/Sie pfiffen - pfiff-en

Spis czasowników mocnych.:

[ : Formy podstawowe czasowników mocnych/nieregularnych : ]

Imiesłowy

W języku niemieckim istnieją dwa imiesłowy:
  • imiesłów czasu teraźniejszego - Partizip Präsens (Partizip I)
  • imiesłów czasu przeszłego - Partizip Perfekt (Partizip II)

Partizip Präsens (Partizip I)

Imiesłów czasu teraźniejszego w języku niemieckim odpowiada polskiemu imiesłowowi przymiotnikowemu czynnemu:
  • Eine singende Frau ist zu Hause. - Pewna śpiewająca kobieta jest w domu.
  • Die Frau wäscht sich singend im Bad - Ta kobieta myje się śpiewając w domu.
Imiesłów ten tworzy się przez dodanie końcówki -d do bezokolicznika .:


... sitzen - sitzend | laufen - laufend | lachen - lachend ...


Słówko: "zu" przed imiesłowem wyraża czynność, którą należy wykonać .:
  • Der zu schreibende Brief muss ich noch heute Abend schicken.
Czasowniki zwrotne zachowują zaimek zwrotny, który występuje przed imiesłowem:
  • Der sich waschende Mann geht in 20 Minuten zur Arbeit.

Partizip Perfekt (Partizip II)

Imiesłów czasu przeszłego w języku niemieckim odpowiada polskiemu imiesłowowi przymiotnikowemu biernemu:
    Der geschriebene Brief muss ich dringend schicken. - Ten napisany list muszę pilnie wysłać.

TWORZENIE:

  • Imiesłów czasu przeszłego czasowników słabych:

    • Partizip II tworzy się przez dodanie przedrostka ge- i końcówki -t lub -et do rdzenia bezokolicznika:


    ... machen - gemacht | sagen - gesagt | arbeiten - gearbeitet ...


    • W przypadku czasowników słabych rozdzielnie złożonych cząstka "ge-" występuje pomiędzy przedrostkiem, a czasownikiem. Taka sama zasada obowiązuję czasowniki mocne:


    ... aufmachen - aufgemacht | aussagen - ausgesagt ...


    • Czasowniki słabe o zakończeniu -iren oraz nierozdzielnie złożone otrzymują tylko końcówkę -t lub -et:


    ... studieren - studiert | verkaufen - verkauft | bearbeiten - bearbeitet ...


  • Imiesłów czasu przeszłego czasowników modalnych i nieregularnych:

    • Imiesłów czasu przeszłego czasowników modalnych tworzy się, tak jak cz. słabych, jednak już bez przegłosu - ``:

    wollen - gewollt
    sollen - gesollt
    können - gekonnt
    müssen - gemusst
    dürfen - gedurft
    Uwaga:
    mögen - gemocht

    • Imiesłów czasu przeszłego czasowników nieregularnych tworzy się, także przez "ge-" i "-t", lecz czasami zmianie ulega także samogłoska w temacie czasownika:

    denken - gedacht
    wenden - gewandt
    wissen - gewusst
    haben - gehabt

  • Imiesłów czasu przeszłego czasowników mocnych:

    • Z reguły tworzony przez dodanie do rdzenia bezokolicznika przedrostka "ge-" i końcówki "-en",
      często występuje zmiana w temacie czasownika:

    schlagen - geschlagen
    werden - geworden
    scheinen - geschienen
    sein - gewesen

    • Podobnie jak cz. słabe także cz. mocne nierozdzielnie złożone występują bez przedrostka "ge-":

    empfangen - empfangen
    beginnen - begonnen
    versprechen - versprochen

    • W przypadku cz. mocnych rozdzielnie złożonych cząstka "ge-" występuje pomiędzy przedrostkiem, a czasownikiem. Taka sama zasada obowiązuję cz. słabe:

anfangen - angefangen
ausgehen - ausgegangen
vortragen - vorgetragen

WYSTĘPOWANIE - Partizip II :

  • jako przydawka z odmianą jak przymiotnik:

    • Das gebrochene Knie tut sehr weh.
    • Ich bekomme kein Geld für verkaufte Waren.

  • jako składnik czasów złożonych:

    • czasu przeszłego - Perfekt:

      • Uwe hat mich in die Disco eingeladen.
      • Ich bin also mit ihm zusammen gegangen.

    • czasu zaprzeszłego - Plusquamperfekt:

      • Er hatte mich wieder gelogen.
      • Ich war 2 Stunden durch den Wald gerannt.

    • czasu przyszłego - Futur II:

      • Mein Onkel wird einige Autos gekauft haben.

    • strony biernej - Vorgangspassiv:

      • Der Krieg wird bald gewonnen.
      • Die Gewalt muss beendet werden.

    • strony biernej określającej stan - Zustandspassiv:

      • Das Fenster ist schon geöffnet.
      • Das Auto ist schon lange repariert.

[ czasownik 3.1 ]

CZASY CZASOWNIKÓW

Czasy występujące w j. niemieckim to:

[ czasownik 3.1 ]

CZAS TERAŹNIEJSZY


PRÄSENS:

Tworzenie:

Czas teraźniejszy wyrażany jest przez czasownik w odpowiedniej formie. Formą tą jest właściwie odmieniony czasownik w czasie teraźniejszym przez podmiot występujący w zdaniu .:

  • Der Schriftsteller schreibt gerade einen Roman.
  • Auf dem Tisch und überall liegen wichtige Notizen.
  • Du muss sofort den ganzen Kram in Ordnung bringen.

Uwaga: Zasady odmiany czasowników w czasie teraźniejszym - ODMIANA.

Zastosowanie:

  • Präsens - służy do wyrażenia czynność trwającej obecnie, stanu aktualnego określonego w zdaniu .:

    • Du bist sehr fleißig.
    • Wir arbeiten pausenlos.

  • Wyraża przyszłość o ile został użyty okolicznik czasu określający czas wykonania danej czynności .:

    • Ihr verreist bald nach Köln.
    • Morgen fahre ich nach Warschau.

CZAS PRZESZŁY

IMPERFEKT:

Tworzenie:

Ten czas przeszły tworzy czasownik w Imperfekt w właściwiej formie osobowej .:
  • Er baute Brücken und Autobahnen.
  • Der Bus hielt an, die Türen öffneten sich.

Uwaga: Zasady odmiany czasowników w - IMPERFEKT.

Zastosowanie:

  • Używany przede wszystkim w opowiadaniu, relacji, opisie .:

    • Eines Tages ging er durch den Park.
    • Kurz vor 4 Uhr kam es zu einem Brand.

  • Czas Imperfekt oznacza zarówno czynności dokonane oraz niedokonane.

    • Der Mörder erschoss sein Opfer mit Gewehr.
    • Du solltest den Bericht anders verfassen.

PERFEKT:

Tworzenie:

Składa się on z czasownika posiłkowego "haben" lub "sein" w czasie teraźniejszym, które są odmieniane oraz z imiesłowu czasu przeszłego Partizip II .:

    • Die Nachbarn sind nach Hamburg umgezogen.
    • Mein Assistent hat schon den Rückflug gebucht.

Zastosowanie:

Czas przeszły Perfekt jest czasem złożonym, wyraża przeważnie czynności zakończone, których skutki sięgają teraźniejszości. Z reguły występuje on w rozmowach i dialogach bezpośrednich .:

  • Perfekt z czasownikiem posiłkowym - "haben":

    Większość czasowników w języku niemieckim tworzy Perfekt z czasownikiem posiłkowym haben, a szczególnie.:

    • wszystkie czasowniki przechodnie .:

      • Ich habe gestern meinen Pullover geliehen.

    • wszystkie czasowniki zwrotne .:

      • Ich habe mich Tag für Tag gewaschen.

    • wszystkie czasowniki modalne .:

      • Er hat diese Katastrophe nicht gewollt.
      • Ihr habt die Erzählung durchlesen können.

    • Niektóre czasowniki nieprzechodnie (?) .:

      • Die Braut hat zusammen mit mir gesessen.
      • Sie haben am Bett eines Kranken gewacht.

    • czasowniki nieosobowe .:

      • Es hat gestern stark geregnet.

  • Perfekt z czasownikiem posiłkowym "sein":

    • czasowniki nieprzechodnie, które wyrażają ruch .:

      • Seid ihr nach Rom geflogen?
      • Zwei Häftlinge sind geflohen.

    • wtedy, gdy następuje zmiana stanu .:

      • Stalin ist im Jahre 1953 gestorben.

    • czasowniki "sein, werden, bleiben" .:

      • Wo bist du so lange gewesen?
      • Die Ideen sind weltweit bekannt geworden.
      • Die Badewanne ist in dem Lastwagen geblieben.

PLUSQUAMPERFEKT:

Tworzenie:

Jedyną różnicą w stosunku do Perfekt jest to że czasowniki posiłkowe "haben" oraz "sein" występują tu w Imperfekt. Tak samo jak w Perfekt występuje tu Partizip Perekt II .:
  • Er hatte mich nicht besucht.
  • Wir waren ins Ausland gefahren.

Zastosowanie:

Czas zaprzeszły Plusquamperfekt występując w zdaniach razem z czasem Imperfekt, oznacza czynność, która wydarzyła się wcześniej niż czynność określona przez czas przeszły Imperfekt .:

  • Nachdem sie gesungen hatte, bekam sie eine Menge von Blumen.
Plusquamperfekt używamy częściej w zdaniach złożonych, w których występuje już czas przeszły Imperfekt .:
  • Als ich in Frankfurt gewesen war, verlief ich mich zweimal.
  • Nachdem sie gesungen hatte, bekam sie eine Menge von Blumen.

Czas przeszły zołożony czasowników modalnych:

  • Czasownik modalny tworzy regularnie czas przeszły z wyjątkiem, gdy występuje z innym czasownikiem .:

    • Er hat das Unglück nicht gewollt.

    • Das Kind hat das nicht hören wollen.
    • Die Kinder haben den Film nicht sehen sollen.
    • Er hat das Unglück nicht verursachen wollen.

  • To samo dotyczy czasowników: "helfen, hören, sehen, lassen" .:

    • Er hat die Frau liegen lassen.
    • Meine Familie hat ihn singen sehen.

  • Czasownik posiłkowy i jego pozycja w zdaniach z modalnymi:

    • Die Arbeiter haben das Haus nicht bauen können.
    • Er hat gesagt, warum er das Unglück nicht gewollt hat.
    • Ich habe dafür gesorgt, dass er sofort hat gehen müssen.

CZAS PRZYSZŁY

FUTUR I:

  • Tworzenie:

    Czas przyszły składa się z czasownika posiłkowego "werden" oraz bezokolicznika czasownika właściwego.:

    • Wir werden dich besuchen.
    • Er wird sie in einer Woche heiraten.

  • Zastosowanie:

    Stosowany do wyrażania czynności pozostającej do wykonania w przyszłości faktycznie lub przypuszczalnie .:

    • Ich werde nach Majorka fliegen.
    • Sie werden vermutlich bei Eltern bleiben.

    Czasem może także wyrażać przypuszczenie wyrażone w teraźniejszości .:

    • Maria wird wohl zu Hause sitzen bleiben.

FUTUR II:

  • Tworzenie:

    Składa się z czasownika posiłkowego "werden" oraz bezokolicznika czasu przeszłego Infinitiv II Aktiv.:

    • Wir werden dich sicher besucht haben.
    • Er wird natürlich auch zu uns gekommen sein.

  • Zastosowanie:

    Stosowany do wyrażania przekonania, że określona czynność będzie zakończona w przyszłości .:

    • Bald wird sie eine Arbeit gefunden haben.

    W przypadku przekonania o zakończeniu pewnej czynności w momencie jej relacjonowania .:

    • Er wird sicher schon zurückgekommen sein.

[ czasownik 4.1 czasownik 4.2 - czasownik 4.3 ]

TRYBY CZASOWNIKÓW

Tryb rozkazujący:

Nr. (S)ingular (P)lural
1.ich sage wir sagen
2.du sagst - sag ! ihr sagt - sagt !
3.er/sie/es sagt sie/Sie sagen - Sagen Sie !

2(S):
  • Tryb rozkazujący dla 2 osoby liczby pojedynczej powstaje od formy 2 osoby czasu teraźniejszego po odrzuceniu zaimka osobowego i końcówki -st .:

    • frag ! - du frag - st.
    • ruf an ! - du ruf - st an.
    • antworte ! - du antworte - st.

      * w przypadku, gdy temat kończy się na -rn lub -ln pojawia się dodatkowo litera -e nie wynikająca z odmiany np.: wandern - wandere!, sammeln - sammele!

  • Czasowniki mocne tworzą tryb rozkazujący dla 2 osoby liczby pojedynczej bez przegłosu.:

    • schlaf ! - du schäfst.
    • halt fest ! - du hältst fest.

  • Czasowniki posiłkowe tworzą tryb rozkazujący w sposób nieregularny.:

    • Sei - sein.
    • Hab - haben.
    • Werde - werden.

2(P):
  • 2 osoba liczby mnogiej jest identyczna z czasownikiem w odmianie po zaimku "ihr".:

    • Öffnet die Hefte! - Ihr öffnet die Hefte.
    • Wascht euch die Hände! - Ihr wascht euch die Hände.

3(P):
  • Tryb rozkazujący dla 3 osoby liczby mnogiej tworzy się przez przestawienie zaimka osobowego oraz formy czasownika w czasie teraźniejszym. Jest to tzn. forma grzecznościowa.:

    • Fahren Sie bitte! - Sie fahren.
    • Denken Sie bitte nach! - Sie denken nach.


Tryb przypuszczający

Trybem tym wyraża się nie tylko przypuszczenie, stosowany jest w wielu bardziej lub mniej złożonych konstrukcjach zdaniowych, dlatego też uźywany jest także dosyć często:
  • Konjunktiv I - [ najczęściej w tzn. mowie zależnej ]

    • Konjunktiv Präsens
    • Konjunktiv Perfekt
    • Konjunktiv Futur
  • Konjunktiv II - [ głównie zdania przypuszczające ]

    • Konjunktiv Imperfekt
    • Konjunktiv Plusquamperfekt
  • Konditional - [ forma opisowa ]

    • Konditional I
    • Konditional II

KONJUNKTIV I:

Tworzenie:

  • Konjunktiv Präsens

    Czas teraźniejszy trybu przypuszczającego tworzy temat bezokolicznika oraz odpowiednia końcówka. Odmiana ta jest regularna zarówno dla czasowników mocnych jak i słabych.

    ich könne - könn - e wir können - könn - en
    du könnest - könn - est ihr könnet - könn - et
    er/sie/es könne - könn - e sie/Sie könnest - könn - en

    Uwaga: Wyjątkiem jest czasownik sein, który w 1. oraz 3 o. l. poj traci "-e" - ich sei, er/sie/es sei.

  • Konjunktiv Perfekt oraz Futur:

    Jedyną różnicą w przypadku trybu przypuszczającego Perfekt i Futur jest to że ich czasowniki posiłkowe występują w Konjunktiv Präsens. I tak np:

    • [Konjunktiv Perfekt] - ..., er sei gefahren.
    • [Konjunktiv Perfekt] - ..., er habe gelogen.
    • [Konjunktiv Futur] - ..., du werdest husten.

    Zastosowanie:

    • w mowie zależnej .:

      • Er sagte, er trinke schon nicht.

    • w instrukcjach, receptach itd.:

      • Man solle über 140 km/h nicht fahren.
      • Man nehme drei Eier, 50 gr Butter...
      • Die Pille nehme man nur einmal täglich ein.

    • życzeniach możliwych do spełnienia .:

      • Dem Autor sei Dank!

    • w zdaniach porównawczych nierzeczywistych .:

      • Er sieht so aus, als ob er den Teufel gesehen habe.

Uwaga: Należy pamiętać o pewnych regułach dotyczącej stosowania Konjunktiv I > Opis reguł.


KONJUNKTIV II:

  • Konjunktiv Imperfekt:

    Tworzenie:

    Forma Konjunktiv Imperfekt dla czasowników słabych jest identyczna z formą czasu Imperfekt.:

    ich machte - mach - te wir machten - mach - ten
    du machtest - mach - test ihr machtet - mach - tet
    er/sie/es machte - mach - te sie/Sie machten - mach - ten

    Formę dla czasowników mocnych tworzy forma czasownika w Imperfekt oraz odpowiednia końcówka osobowa, nad samogłoskami "a, o, u" pojawia się przegłos .:

    ich kam - käm - e wir kamen - käm - en
    du kamst - käm - est ihr kamt - käm - et
    er/sie/es kam - käm - e sie/Sie kamen - käm - en

    Zastosowanie:

    • w formach grzecznościowych .:

      • Wärest du so freundlich? ...
      • Könnten Sie mir den Weg zeigen?

    • w zdaniach głównych wyrażających skutek .:

      • Er ist zu klug, als dass ich ihn überlisten könnte.

    • w zdaniach wyrażających przypuszczenie .:

      • Ich dachte, du wärest im Ausland.

    • w zdaniach wyrażających życzenie, możliwe do spełnienia .:

      • Wenn sie nur gehen könnte!

    • w zdaniach porównawczych nierzeczywistych .:

      • Er spricht Deutsch, als wäre er aus Deutschland.
      • Er spricht Deutsch, als ob er aus Deutschland wäre.

    • w zdaniach wyrażających warunek, możliwy do spełnienia .:

      • Wenn ich noch heute Geld bekäme, würde ich meine Schulden los.

  • Konjunktiv +quamperfekt:

    Tworzenie:

    Jedyną różnicą w stosunku do czasu Perfekt jest to, że czasowniki posiłkowe "haben" lub "sein" są użyte w Konjunktiv Imperfekt .:

    Perfekt:
    Ihr habt den Hauptgewinn gewonnen.
           
    Ihr hättet den Hauptgewinn gewonnen.
    K. +quamperfekt:

    Zastosowanie:

    • dla wyrażenia życzenia niemożliwego do spełnienia .:

      • Wenn ich dieses Spiel doch gewonnen hätte!
      • Wäre er damals doch zu Hause geblieben!

    • pytanie wyrażające niedowierzanie .:

      • Ihr hättet tatsächlich ein Haus gekauft?

    • w zdaniach porównawczych nierzeczywistych .:

      • Er sah so aus, als ob er aus dem Fenster gefallen wäre.

    • w zdaniach z przysłówkami "fast" lub "beinahe" .:

      • Beinahe wäre es zu spät gewesen.
      • Fast hätte er seine ganze Familie getötet.

    • w zdaniach warunkowych nierzeczywistych .:

      • Wenn ich das Spiel gewonnen hätte, wäre ich sofort ausgefahren.

    • w zdaniach z cz. modalnymi "müssen, sollen, dürfen" wyrażającymi żądanie nierzeczywiste .:

      • Ihr hättet niemanden beleidigen dürfen.
      • Wir hätten nach Hamburg fahren müssen.
      • Du hättest sich anständig benehmen sollen.

KONDITIONAL:

  • Konditional I:

    Tworzenie:

    Cz. posiłkowy "werden" jako Konjunktiv Imperfekt - "würden" oraz bezokolicznik właściwego czasownika.:

    • Er würde das sofort wieder machen.
    • Würden Sie den Tisch decken?

    Zastosowanie:

    Stosowany, aby uniknąć pokrywania się form trybu oznajmującego z przypuszczającym jak to jest czasem w przypadku czasowników słabych:

    Konditional I:
    Er würde lange lernen.
           
    Er lernte lange.
    K. Imperfekt:

    Konditional II to forma zastępcza dla Konjunktiv Imperfekt, ponieważ jest łatwiejsza i bardziej różniąca się od trybu oznajmującego:

    Konditional I:
    Wir würden früher kommen.
           
    Wir kämen früher.
    K. Imperfekt:

  • Konditional II:

    Tworzenie:

    Cz. posiłkowy "werden" jako Konjunktiv Imperfekt - "würden" oraz Infinitiv II Aktiv .:

    • Wir würden früher gekommen sein.
    • Du würdest mich niemals geschlagen haben.

    Zastosowanie:

    Konditional II to forma zastępcza dla Konjunktiv Plusquamperfekt - bardzo rzadko używana.

    Opis reguł:

    Należy pamiętać, że stosowanie Konjunktiv I jest ograniczone często do sytuacji, w której tryb ten nie pokrywa się z trybem oznajmującym - w przypadku pokrywania się tych trybów stosuje się Konjunktiv II lub Konditional. Jest to szczególnie ważna zasada w przypadku mowy zależnanej - die indirekte Rede.:


    Er sagte, dass er viel Geld habe.
           
    Sie sagten, dass sie viel Geld hätten.
           
    Sie sagten, dass sie viel Geld haben würden.

STRONA BIERNA

W zdaniu w stronie biernej dopełnienie jest sprawcą czynności, natomiast podmiot odbiorcą, na którym czynność ta jest wykonywana, w przeciwieństwie do strony czynnej.

W j. niemieckim, częściej niż w j. polskim stosuję się stronę bierną. Wyróżniamy 2 rodzaje strony biernej:


VORGANGSPASSIV:

Tworzenie:

  • Zdania w Präsens oraz Imperfekt tworzymy za pomocą czasownika posiłkowego "werden" oraz "Partizip II".:

    • [Präsens] - Der Test wird von mir geschrieben.
    • [Imperfekt] - Der Test wurde von mir geschrieben.

  • Zdania w Perfekt tworzymy za pomocą czasownika posiłkowego "sein" oraz "Partizip II + worden".:

    • [Perfekt] - Der Test ist von mir geschrieben worden.

  • Zdania w Futur tworzymy za pomocą czasownika posiłkowego "werden" oraz "Partizip II + werden".:

    • [Futur] - Der Test wird von mir geschrieben werden.

  • Zdania w których występuje cz. modalny wyróżniają się obecnością bezokolicznika strony biernej - Infinitiv I Passiv. Występuje on w części nieodmiennej zdania, a składa się z "Partizip II + werden".:

    • [Präsens] -    Der Test soll von mir geschrieben werden.
    • [Imperfekt] - Der Test sollte von mir geschrieben werden.
    • [Perfekt] -     Der Test hat von mir geschrieben werden sollen.(*)

    * - proszę zwrócić uwagę, że czasownik modalny występuje tu w bezokoliczniku.

  • Stronę bierną tworzą przede wszystkim czasowniki przechodnie, czyli wymagające dopełnienia w bierniku, np.:

    • [Akkusativ - den Laden durchsuchen.] - Der Laden wird von der Polizei durchgesucht.
    • [Akkusativ - die Wafeln formen.] - Die Waffeln wurden durch die Presse geformt.

  • Czasowniki nieprzechodnie tworzą tylko nieosobową formą strony biernej: (*)

    • Hier wird ausschließlich Deutsch gesprochen.
    • Es wird rund um die Uhr nur gesungen und getanzt..

Stosowanie:

  • Gdy pierwszoplanowy w zdaniu jest objekt, na którym czynność jest wykonywana lub sama czynność:

    • Mein Kind wurde von einem Mann ermordet
    • Es ist wichtig, wie die Lastwagen produziert werden.

  • Gdy w zdaniu w stronie czynnej podmiot jest bliżej nieokreślony (*):
Aktiv: Man raucht hier nicht.
Passiv: Es wird hier nicht geraucht. Hier wird nicht geraucht.

(*) Uwaga:
 		 Zaimek "man" w stronie czynnej zmienia się na "es" w stronie bierniej lub nie występuje wcale, gdy na pierwszym miejscu występuje inna część zdania.

Zamiana strony czynnej na bierną

Przy zamianie strony czynnej na bierną dopełnienie w bierniku staje się podmiotem w stronie biernej. Podmioty (ze strony czynnej) oznaczające osoby, instytucje oraz tzw. siły przyrody stają się z reguły dopełnieniem z przyimkiem von (rzadziej: durch), określające natomiast rzeczy, przyczyny, środki lub tzw. pośredników - dopełnieniami z przyimkiem durch.

  Aktiv Passiv
Präsens Ich frage ihn. Er wird von mir gefragt.
Imperfekt Ich fragte ihn. Er wurde von mir gefragt.
Perfekt Ich habe ihn gefragt. Er ist von mir gefragt worden.
Plusq. Ich hatte ihn gefragt. Er war von mir gefragt worden.

ZUSTANDSPASSIV:

Tworzenie:

  • Stronę bierną stanu tworzym się za pomocą czasownika posiłkowego "sein" oraz "Partizip II".:

    • [Präsens] - Das Fenster ist geöffnet.
    • [Imperfekt] - Das Fenster war geöffnet.

Występowanie:

  • Zustandspassiv wyraża wynik określonej czynność, określa stan w którym znajduje się podmiot (osoba,rzecz ...) po dokonaniu się tej czynności.:

    • Die Bücher sind schon gelesen.
    • Die Hausarbeit ist jetzt gemacht.



PORÓWNANIE:

Vorgangspassiv
Zustandspassiv
Das Fenster wird gerade geöffnet. Das Fenster ist schon geöffnet.
Die Bücher werden gerade gelesen. Die Bücher sind schon gelesen.


REKCJA CZASOWNIKÓW

Rekcja to wymóg stosowania określonych przyimków po pewnych czasownikach. Czasowniki te z góry określają rodzaj przyimka, który powinien zostać użyty. Zasada ta odnosi się również do przypadku rzeczownika lub zaimka występującego po danym przyimku.:

[ : Czasowniki wymagające określonego przyimka oraz przypadku: ]
  • Ich hoffe auf den warmen Winter.
  • Du darfst an dem Wettbewerb nicht teilnehmen.
  • Er sucht nur einen Grund, sich mit dir zu streiten.

Podobna zasada dotyczy także samych czasowników, które wymagają zastosowania określonego przypadku.:

[ : Czasowniki wymagające określonego przypadku : ]
  • Ich habe diesen Unfall ganz vergessen.
  • Die Polizisten bedürfen des Beweises.
  • Ich werde bald ein bekannter Politiker.
  • Der Bekannte ist wahrscheinlich einem Engel begegnet.