Rzeczownik jest częścią mowy, która oznacza osobę, przedmiot lub pojęcie. Rzeczownik posiada pewne własność tj. rodzaj, liczbę i przypadek. Rodzaje rzeczowników w języku niemieckim nie zawsze pokrywają się z rodzajami rzeczowników w języku polskim. Podstawową zasadą w j. niemieckim jest pisanie rzeczowników wielką literą.

RODZAJE RZECZOWNIKÓW

 Rodzaj męski [ Maskulinum (m) ] to:

  • rzeczowniki oznaczające istoty męskie:
    • der Mann
    • der Stier
  • nazwy pór roku, miesięcy, dni, pór dnia, wiatrów i stron świata:
    • der Frühling
    • der September
    • der Abend
    • der Westen
    • der Passat
  • nazwy szczytów górskich i jezior:
    • der Bodensee
    • der Mont Blanct
  • nazwy przypadków, stopni oraz trybów:
    • der Nominativ
    • der Komparativ
    • der Imperativ
  • nazwy marek samochodów:
    • der Opel
    • der Fiat
  • rzeczowniki o zakończeniach:
    • -ig: der Essig
    • -ing: der Fasching
    • -er: der Absender
    • -en: der Boden
    • -ling: der Säugling
  • rzeczowniki odczasownikowe bez końcówek:
    • der Kauf
    • der Besuch
  • rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na:
    • -or: der Tumor
    • -ismus: der Optimismus

Rodzaj żeński [ Femininum (f) ] to:
  • rzeczowniki oznaczające istoty żeńskie:
    • die Frau
    • die Cousine
  • nazwy drzew, owoców i kwiatów:
    • die Kiefer
    • die Birne
    • die Rose
  • nazwy większości rzek:
    • die Weichsel
    • die Oder
  • nazwy samolotów i statków
    • die Airbus
    • die Santa Maria
  • liczebniki użyte rzeczownikowo:
    • die Eins
    • die Acht
  • rzeczowniki o zakończeniach:
    • -ei: die Arznei
    • -heit: die Dummheit
    • -keit: die Fähigkeit
    • -schaft: die Bekanntschaft
    • -ung: die Ordnung
    • -in: die Lehrerin
  • rzeczowniki pochodzenia obcego zakończone na:
    • -ie: die Biologie
    • -ik: die Fabrik
    • -ion: die Inflation
    • -tät: die Universität
    • -enz: die Existenz
    • -anz: die Toleranz
    • -ur: die Struktur
Rodzaj nijaki [ Neutrum (n) ] to:
  • rzeczowniki oznaczające osoby i zwierzęta młode:
    • das Kind
    • das Baby
  • nazwy oznaczające gatunek:
    • das Benehmen
    • das Grüne
  • nazwy części świata, krajów i miast:
    • das Europa
    • das Deutschland
    • das Berlin
  • rzeczowniki utworzone z niektórych innych części mowy:
    • das Benehmen
    • das Grüne
  • nazwy metali:
    • das Eisen
    • das Messing
  • rzeczowniki zakończone na:
    • -chen: das Brötchen
    • -lein: das Fräulein
    • -tel: das Viertel
  • rzeczowniki z przedrostkiem ge- i zakończone na -e:
    • das Gelände
    • das Gebäude
  • rzeczowniki z przedrostkiem ge- bezkońcówkowe:
    • das Gesicht
    • das Gebiet
  • rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na:
    • -ment: das Monument
    • -in: das Benzin
    • -um: das Museum

[ rzeczownik 1.1 - rzeczownik 1.2 - rzeczownik 1.3 ]

LICZBA MNOGA RZECZOWNIKÓW

Rzeczowniki rodzaju męskiego otrzymują:
  • końcówkę "-e" oraz w miarę możliwości przegłos (''), zakończone na "-s" końcówkę "-se":
    • der Berg - die Berge
    • der Anzug - die Anzüge
    • der Globus - die Globusse
  • końcówkę "-er" + przegłos - (''):
    • der Mann - die Männer
  • końcówkę "-n", jeżeli rzeczowniki są zakończone na -e:
    • der Junge - die Jungen
  • bez końcówki + czasem (''), jeśli są one zakończone na "-er, -en, -el":
    • der Absender - die Absender
    • der Wagen - die Wagen
    • der Apfel - die Äpfel
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego otrzymują:
  • końcówkę "-(e)n":
    • die Frau - die Frauen
  • końcówkę "-e", oraz przegłos (''):
    • die Angst - die Ängste
  • bez końcówki z przegłosem [ tylko: Mutter,Tochter ]:
    • die Mutter - die Mütter
    • die Tochter - die Töchter
Rzeczowniki rodzaju nijakiego otrzymują:
  • końcówkę "-er" oraz przegłos (''):
    • das Tuch - die Tücher
  • końcówkę "-e":
    • das Gas - die Gase
    • das Angebot - die Angebote
  • końcówkę "-(e)n":
    • das Auge - die Augen
  • bez końcówki, przy zakończeniach na "-er, -en, -el, -chen, -lein"
    oraz końcówce "-e" i przedrostku "ge-" :
    • das Abenteuer - die Abenteuer
    • das Braten - die Braten
    • das Fräulein - die Fräulein
    • das Blümchen - die Blümchen
    • das Mittel - die Mittel
    • das Gebaüde - die Gebaüde

[ rzeczownik 2.1 - rzeczownik 2.2 - rzeczownik 2.3 ]

ODMIANA RZECZOWNIKÓW

W gramatyce j. niemieckiego istnieją cztery przypadki rzeczownika:

   » Nominativ (mianownik) - wer? was? (kto? co?)
   » Genitiv (dopełniacz) - wessen? (czyj?)
   » Dativ (celownik) - wem? (komu? czemu?)
   » Akkusativ (biernik) - wen? was? (kogo? co?)

Wraz z rzeczownikiem odmienia się także poprzedzający go rodzajnik.

Odmiana słaba:

Według odmiany słabej odmieniają się:
  • rzeczowniki rodzaju żeńskiego, tylko około 30 innych podlega odmianie mocnej [ lista ]
  • rzeczowniki rodzaju męskiego kończące się na "-e" oraz niektóre pochodzenia obcego o
    końcówkach "-ent, -ist, -at, -ant" [ lista ]
Przykład odmiany słabej:

 Femininum
Singular		Femininum
Plural		Maskulinum
Singular		Maskulinum
Plural
Ndie Klassedie Klassender Touristdie Touristen
Gder Klasseder Klassendes Touristender Touristen
Dder Klasseden Klassendem Touristenden Touristen
Adie Klassedie Klassenden Touristendie Touristen

Odmiana mocna:

Według odmiany mocnej odmieniają się:
  • większość rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego.
  • 30 rzeczowników rodzaju żeńskiego [ lista ]
Przykład odmiany mocnej:

 Femininum
Singular		Maskulinum
Singular		Neutrum
Singular		Plural
Ndie Tochterder Arbeiterdas Buchdie Bücher
Gder Tochterdes Arbeitersdes Buchesder Bücher
Dder Tochterdem Arbeiterdem Buchden Büchern
Adie Tochterden Arbeiterdas Buchdie Bücher


(!) - rzeczowniki pochodzenia obcego z końcówką "-s" w liczbie mnogiej, zachowują ją podczas odmiany przez przypadki.
[ die Autos, der Autos, den Autos, die Autos ]

Odmiana nieregularna/mieszana:

Według odmiany nieregularnej/mieszanej odmieniają się rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego:
  • o nieakcentowanym zakończeniu "-or"
  • wiele rzeczowników o zakończeniu "-um, -ium"
  • oraz kilkadziesiąt innych rzeczowników traktowanych jako wyjątki
Przykład odmiany nieregularnej/mieszanej (!):

 Maskulinum
Singular		Maskulinum
Plural		Neutrum
Singular		Neutrum
Plural
Nder Lektordie Lektorendas Studiumdie Studien
Gdes Lektorsder Lektorendes Studiumsder Studien
Ddem Lektorden Lektorendem Studiumden Studien
Aden Lektordie Lektorendas Studiumdie Studien
(!) - w liczbie poj. jak w domianie mocnej, natomiast w liczbie mnog. odmiana typowa dla słabej.

Uwaga: Niektóre rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -e otrzymują w dopełniaczu liczby pojedynczej końcówkę -ns, np.: der Name, der Gedanke, der Buchstabe Rzeczowniki rodzaju nijakiego otrzymują w dopełniaczu liczby pojedynczej końcówkę -ens.

[ rzeczownik 3.1 - rzeczownik 3.2 - rzeczownik 3.3 - rzeczownik 4.3 ]

RZECZOWNIKI ZŁOŻONE

Rzeczownik złożony to taki, który składa się dwóch lub więcej członów. Człony takie to najczęściej części lub całe wyrazy posiadające swoje własne znaczenie, gdy występują samodzielnie. np.


der Briefskasten: Brief- s- kasten
die Einkaufstasche: Einkauf -s- tasche
das Fensterbrett: Fenster - - brett
die Neubaubauten: Neu -bau- bauten
der Namenstag: Namen -s- tag
das Studentenheim: Studenten - - heim
das Tonbandgerät: Ton -band- gerät
die Brotschneidemaschine: Brot -schneide- maschine

Jak ukazuję tabela ostatni człon rzeczownika złożonego określa jego rodzajnik.

[ rzeczownik 4.1 - rzeczownik 4.2 ]